Merhabalar,

Başlıktan da anlayacağınız üzere bu yazımda protein tozları kullanımı ve sonrasında yaşanabilecek istenmeyen etkilerden bahsedeceğim. Ancak, protein tozlarının zararlı mı yoksa zararsız mı olduğu konusunda net bir sonuca bu yazımda ulaşabilecek misiniz ? – bakalım.

Ayrıca, “Aa, ben protein tozu kullandım ve hiçbir şey yaşamadım” demek, başkalarının da protein tozu kullanınca hiçbir şey yaşamayacağı anlamına gelmemektedir. Bireyler arasındaki farklılıklar, aslında sadece protein tozları için değil, kullandığımız diğer takviyelere, ilaçlara vb. maddelere vücudumuzun nasıl bir tepki vereceği noktasında önemli bir rol oynamaktadır. Özetle, her bir bireyi tek başına değerlendirmenin veya bireyin kendisini başkaları üzerinden değerlendirmemesi gerektiğini söylemek daha doğru olur.

Protein Tozları ve Potansiyel Güvenlik Endişeleri

Ağır metal riski

Bandana ve ark., makalesini incelediğimde protein tozu ve ağır metal maruziyeti riski hakkında şu veriler öne çıkıyor;

• Son zamanlarda, test edilen ürünlerde ağır metallerin (arsenik [As], kadmiyum [Cd], cıva [Hg] ve kurşun [Pb]) varlığının bildirilmesi nedeniyle protein tozu takviyelerinin güvenliğine ilişkin endişeler bulunmaktadır.

• 2010 yılında ABD Tüketici Raporları,  piyasada bulunan 15 protein tozu takviyesindeki metal konsantrasyonlarını ölçmüş ve incelenen tüm ürünlerin en az bir ağır metalin “tespit edilebilir konsantrasyonlarını” içerdiğini bildirmiştir.

• Clean Label Project, 2018 yılında yaptığı ayrı bir değerlendirmede 133 protein tozu takviyesini test etmiş ve test edilen tüm ürünlerin benzer şekilde “tespit edilebilir konsantrasyonlarda” ağır metal içerdiğini tespit etmiştir.

• Özellikle, Clean Label Project, test ürünlerinin sırasıyla %70 ve %74’ünün “ölçülebilir seviyelerde” Pb (kurşun) ve Cd (kadmiyum) içerdiğini bildirmiştir.

Sadece bu açıdan baktığımda, ağır metal maruziyetinin protein tozu kullanımı ile yaşanabileceğini ve bunun uzun süren kullanım ile de çeşitli sağlık problemlerine sebebiyet verebileceğini söyleyebilirim. Ancak bunun tersinin de ihtimal dahilinde olduğunu tekrar ve tekrar belirtmem gerekiyor.

Yüksek proteinli diyet ve böbrek sağlığı ilişkisi

Özellikle protein tozlarının tüketiminin çok kolay ve ulaşılabilir olması muhtemel diyetteki proporsiyonunu (oranını) da arttıracağı için çoğu zaman akıllara protein ağırlıklı bir diyetin böbrekleri nasıl etkileyebileceği sorusunu getirmektedir. Sizlerle bu hususta, 2005 ve 2020 yılına ailt olan 2 makalenin özetini paylaşacağım. Aralarında 15 sene olsa da yaklaşımın bu zaman içerisinde çok değişmediğini gördüm.

Martin ve ark., makalesinin özeti baktığımda;

• Bu makale, artan diyet proteini alımının böbrek hastalığını başlatma veya ilerletme potansiyeli açısından bir sağlık sorunu olduğuna dair mevcut kanıtları gözden geçirmektedir.

• Protein kısıtlaması mevcut böbrek hastalığının tedavisi için uygun olabilirken, yüzyıllar süren yüksek proteinli Batı diyetinden sonra sağlıklı kişilerde yüksek protein alımının böbrek fonksiyonu üzerinde zararlı bir etkisi olduğuna dair önemli bir kanıt bulamıyoruz.

Ko ve ark., hazırladığı diğer makalenin özetine baktığımda;

• Bulgular ışığında, kilo verme veya glisemik kontrol için yüksek oranda protein içeren mevcut diyet yaklaşımlarının benimsenmesi, böbrek hastalığı açısından yüksek risk taşıyan kişilerde dikkatle değerlendirilmelidir.
• Yüksek protein alımının böbrek sağlığı üzerindeki etkilerini daha iyi tespit etmek için büyük örneklem boyutlarına sahip olanlar da dahil olmak üzere uzun vadeli çalışmalar yapılması gerekmektedir.

Yorumlamam gerekirse, özellikle böbrek rahatsızlığı geçmişi ve/veya mevcut böbrek rahatsızlığı olan bireylerin yüksek protein içerikli diyetlerden (protein tozları buna dahil) uzak durması gerektiği olacaktır. Ancak sağlıklı bireyler konusunda eldeki verilerin yetersiz olması net bir yorum yapmamı engellemektedir. Siz, siz olun, yine de doktorunuza/eczacınıza danışmadan bu tarz ürünleri kullanmayın derin.

Yazımın son kısmında da Harvard Health Publishing websitesinde 2022 yılında yayınlanan ve başlığı “The hidden dangers of protein powders” olan bir yazının önemli noktalarını paylaşacağım. Yazının konusu adından da anlaşılacağı üzere “protein tozlarını saklanmış/gizli kalmış tehlikeleri”dir.

Protein tozlarının sahip olduğu riskler yazıda aşağıdaki gibi sıralanmıştır ;

-Protein tozu bir besin takviyesidir. FDA (Amerika’nın sağlık otoritesi diyebiliriz), ürünlerin güvenliğini değerlendirmeyi üreticilere bırakmaktadır. Dolayısıyla, bir protein tozunun üreticilerin iddia ettiği şeyleri içerip içermediğini bilmenin bir yolu yoktur. (Yani demek isteniyor ki ilaçlar gibi bir değerlendirmeden geçmezler)

-Uzun vadeli etkileri bilinmiyor. Besin takviyelerden yüksek protein alımının olası yan etkileri hakkında sınırlı veri bulunmaktadır.

-Sindirim sıkıntısına neden olabilir. “Süt alerjisi olan veya laktozu [süt şekeri] sindirmekte zorlanan kişiler, süt bazlı bir protein tozu kullanırlarsa gastrointestinal rahatsızlık yaşayabilirler.

-Eklenen şeker ve kalori oranı yüksek olabilir. Bazı protein tozlarında az miktarda şeker bulunurken, bazılarında çok fazla şeker bulunur (kaşık başına 23 gram kadar). Bazı protein tozları bir bardak sütü 1.200’den fazla kalorili bir içeceğe dönüştürür. Risk: kilo alımı ve kan şekerinde sağlıksız bir artış.

Özet olarak toparlamam gerekirse, belirli şartlar altında protein tozlarının sağlığa zararlı olabileceği aşikardır. Benim açımdan, gerekliyse, protein tozu kullanımının asgari şartlarda doktor kontrolünde gerçekleştirilmesi en uygun senaryodur. Aksi takdirde, kulaktan dolma bilgilerle, başkalarının deneyimleri üzerinden uygunsuz şekilde kullanımı sizi kötü senaryolarla karşı karşıya getirebilir.

Sevgiler.

Referanslar:

Martin WF, Armstrong LE, Rodriguez NR. Dietary protein intake and renal function. Nutr Metab (Lond). 2005;2:25. Published 2005 Sep 20. doi:10.1186/1743-7075-2-25.

Suren B. Bandara, Kevin M. Towle, Andrew D. Monnot, A human health risk assessment of heavy metal ingestion among consumers of protein powder supplements, Toxicology Reports, Volume 7, 2020, Pages 1255-1262, ISSN 2214-7500,https://doi.org/10.1016/j.toxrep.2020.08.001.

Ko, Gang-Jee; Rhee, Connie M.; Kalantar-Zadeh, Kamyar; Joshi, Shivam. The Effects of High-Protein Diets on Kidney Health and Longevity. JASN 31(8):p 1667-1679, August 2020. | DOI: 10.1681/ASN.2020010028

Harvard Health Publishing – The hidden dangers of protein powders.