En çok kullanılan takviyelerden biri olan probiyotikler için; kullanımlarının güvenli olup olmadığı veya hangi koşullarda kullanımının güvenli olabileceği ile ilgili sorulara verilebilecek yanıtları bu yazımda sizler için düzenlemeye çalıştım.
Uluslararası Probiyotikler ve Prebiyotikler Bilimsel Derneği (ISAPP)-Tüketici Bölümü
Bu derneğin websitesini ziyaret ettiğinizde hem tüketiciler hem de sağlık çalışanlarına yönelik 2 ayrı bölümün olduğunu görebilirsiniz. Tüketiciler için ayrılan bölümde, probiyotik güvenliği için aşağıdaki başlıklar altında bilgiler paylaşılmış.
Probiyotikler Güvenli mi ?
Probiyotikler çoğu insan için güvenlidir ve yapılan çalışmalarda istenmeyen yan etkilerin çok düşük olduğu görülmüştür. Ancak, bağışıklık sistemi bozukluğu, kısa bağırsak sendromu veya ciddi bir hastalığınız varsa probiyotik almadan önce bir sağlık profesyoneline danışmalısınız. Ayrıca, probiyotikleri bir bebeğe, özellikle de prematüre bir bebeğe vermeden önce mutlaka bir uzmana danışmalısınız.
Probiyotikler Bebekler için Güvenli mi ?
Tüm probiyotikler bebekler için önerilmez. Bebekler için özel olarak tasarlanmış probiyotik ürünleri veya yiyecekleri kullanmalı ve bebeğinize uygun tavsiye almak için bir sağlık uzmanına danışmalısınız.
Probiyotikler Hamileler için Güvenli mi ?
Çoğu çalışma, probiyotiklerin hamilelikte güvenli olduğunu ve bazı formülasyonların anne veya fetüs için sağlık yararları sağlayabileceğini göstermiştir. Örneğin, probiyotik takviyesinin hamile kadınlarda gestasyonel diyabetin görülme sıklığını ve şiddetini azaltmada etkili olduğu genel olarak kabul edilmiştir. Ancak, bazı diğer durumlar için kanıtlar karışıktır. Bazı çalışmalar, probiyotiklerin preeklampsi önlenmesinde etkili olduğunu gösterirken, bir analiz, hamilelikte probiyotik takviyesinin, önceden obezitesi olan bazı kadınlarda preeklampsi riskini artırabileceğini bulmuştur. Hamilelik sırasında probiyotik almaya başlamadan önce bir sağlık uzmanına danışmanız önemlidir.
Özetle bu derneğin websitesinde probiyotiklerin güvenliği açısından tüketicilerle paylaşılan en önemli konu her ne koşulda olursa olsun, bir sağlık uzmanına danışmadan probiyotik kullanımına başlamamanız gerektiği olmuştur. Gelin şimdi hep birlikte aynı derneğin bu konuyla ilgili sağlık çalışanlarına yönelik sağladığı verilere bakalım.
Uluslararası Probiyotikler ve Prebiyotikler Bilimsel Derneği (ISAPP)-Sağlık Çalışanları Bölümü
Ticari probiyotik ürünlerin güvenliği, probiyotik suşların doğasında var olan güvenliği, üretilen ürünlerin güvenliği ve ürünlerin amaçlanan kullanımına uygun güvenliği gibi birkaç önemli unsuru içerdiğinden bahsedilmektedir. Bu unsanlar aşağıdaki şekilde açıklanmış:
Probiyotik suşların güvenliği: Probiotiklerin geleneksel olarak gıda olarak tüketildiği bilinse de günümüzde diyet takviyeleri ve tıbbi ürünler dahil olmak üzere çeşitli şekillerde sunulmaktadır. Farklı kullanım alanlarına göre güvenlik gereksinimleri ve düzenlemeler farklılık göstermektedir.Örneğin, Avrupa Birliği’nde güvenli kabul edilen mikroorganizmalar için bir “Nitelikli Güvenlik Varsayımı” (QPS) listesi bulunmaktadır. ABD’de ise, üretici firmalar probiyotiklerin güvenliğini sağlama sorumluluğuna sahiptir.
Üretilen ürünlerin güvenliği: Ürün kalitesi, probiyotiklerin güvenliğini etkileyebilir. Ürünlerin üretimi sırasında kontaminasyon gibi sorunlar tüketiciye zarar verebilir. Bu nedenle, ürünlerin uygun üretim uygulamalarıyla üretilmesi ve etikette doğru bilgilendirme yapılması önemlidir.
Ürünlerin amaçlanan kullanımına uygun güvenliği: Probiyotikler klinik ortamda yüksek riskli hastalarda kullanılabilir ancak bu kullanım alanlarında güvenlik dikkatle değerlendirilmelidir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ve prematüre bebeklerde probiyotik kullanımı risk taşıyabilir. Bu nedenle hedef kitle için belirli kalite standartlarının karşılanması ve ürünlerin güvenliği hakkında bilgi sunulması gerekir.
Düzenleyici denetimlerin sınırlamaları: Bazı ürün kategorileri için ön pazarlama onayı gerekmemektedir. Özellikle ABD’de diyet takviyeleri için bu durum geçerlidir ve üreticilerin güvenlik sağlama sorumluluğu vardır. Üçüncü taraf denetimleri, üreticilerin güvenlik standartlarına uyumunu artırabilir.
Özetle, probiyotiklerin çoğu güvenli kabul edilse de yeni türler için güvenlik değerlendirmeleri gereklidir.
Açıkcası bu kısım için de benzer bir sonuca varıyoruz. Probiyotikler genel olarak güvenli kabul ediliyorlar ancak bu durum yine de herkesin bunu rahatlıkla kullanabileceği manasına gelmemektedir.
National Institute of Health – Fact Sheet
Yazımın son kısmında da probiyotiklerin güvenliği ile ilgili olarak National Institute of Health (NIH)’in Sağlık Çalışanlarına Yönelik hazırladığı “Fact Sheet” (özet) bölümünü sizlerle paylaşacağım.
NIH der ki ; Birçok probiyotik suş uzun süredir gıdalarda güvenle kullanılan türlerden veya sağlıklı gastrointestinal sistemlerde bulunan mikroorganizmalardan türetilmektedir ve bu nedenle, Lactobacillus ve Bifidobacterium türleri gibi yaygın probiyotiklerin sağlıklı bireylerde zarara yol açması olası olmadığı ve yan etkilerinin genellikle gaz gibi hafif gastrointestinal semptomlarla sınırlı olduğundan bahsedilmiş.
Ancak bazı klinik denemelerin probiyotiklerin güvenliğini yeterince ele almadığı bu da güvenlik kanıtlarında boşluklar bıraktığından bahsedilmiş. Bazı kanıtların probiyotiklerin prematüre bebekler, ağır hasta veya bağışıklık sistemi zayıf bireylerde zararlı olabileceğini gösterdiğinden bahsedilmiş. 2023’te Amerika İlaç ve Gıda Dairesi (FDA)’nin, prematüre bebeklerde probiyotik kullanımının enfeksiyon veya potansiyel olarak ölümcül hastalıklara neden olabileceği konusunda uyarıda bulunduğu da bu bölümde ele alınmış.
Ayrıca, ciddi hasta veya bağışıklığı zayıf bireylerde probiyotik kullanımının bazen bakteremi, fungemi veya ciddi enfeksiyonlarla ilişkilendirilmiş olduğundan ve Dünya Gastroenteroloji Örgütü (WGO)’nün bu tür bireylerde sadece etkinliği kanıtlanmış suşların kullanılmasını önerdiğinden bahsedilmiştir.
Kendi görüşümü paylaşmam gerekirse; genel olarak probiyotikler sağlıklı insanlar için güvenli kabul ediliyor. Özellikle Lactobacillus ve Bifidobacterium gibi yaygın türlerin kullanımı yaygın ve genellikle güvenli olarak kabul edilmektedir. Ancak, bazı durumlarda dikkatli olunması gerekiyor. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde veya prematüre bebeklerde probiyotiklerin zararlı olabileceğine dair bazı kanıtlar bulunmaktadır. Bu yüzden, probiyotik kullanmadan önce kişisel sağlık durumunuza göre bir doktora danışmak en iyisi olabilir. Sağlık söz konusu olduğunda, bireysel durumların büyük fark yaratabileceği de her zaman önemli bir faktör olarak değerlendirilmelidir.
Referanslar
International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP). (n.d.). Probiotics: Resources for Clinicians. Retrieved from https://isappscience.org/for-clinicians/resources/probiotics/
International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP). (n.d.). Learn About Probiotics. Retrieved from https://isappscience.org/for-consumers/learn/probiotics/
National Institutes of Health (NIH), Office of Dietary Supplements. (n.d.). Probiotics: Fact Sheet for Health Professionals. Retrieved from https://ods.od.nih.gov/factsheets/Probiotics-HealthProfessional/#h15