Merhabalar bu yazımda sizlere aslında birçok kişi tarafından yanlış cevaplanan tatlandırıcılar kanser yapar mı sorusuna cevap arayacağım. Bu cevabım için aslında bir otoritenin websitesindeki derlemeden yararlandım ve linkini yazımın sonuna koydum. Gelin otorite ne diyor hep birlikte bakalım.

Yapay tatlandırıcı nedir ?

Yapay tatlandırıcılar yiyecek ve içeceklerde sofra şekeri yerine kullanılan laboratuvarda üretilmiş maddelerdir. Şekerden 200 ila 20.000 kat daha tatlıdırlar! Bu nedenle, aynı tatlılığı elde etmek için yalnızca çok küçük miktarlara ihtiyaç duyulur. Kullanılan miktar o kadar azdır ki neredeyse hiç kalori içermezler. Bu yüzden “besleyici olmayan tatlandırıcılar” olarak da adlandırılırlar.

ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanan altı yapay tatlandırıcı bulunmaktadır:

• Sakkarin
• Aspartam
• Acesulfam potasyum (Ace-K)
• Sukraloz
• Neotam
• Advantam

FDA, bu tatlandırıcıların her birini onaylamadan önce güvenli olduklarından emin olmak için kapsamlı çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmaların sonuçları yapay tatlandırıcıların insanlarda kansere ya da başka sağlık sorunlarına yol açtığına dair bir kanıt olmadığını göstermiştir. Detaylara aşağıda değineceğim.

Yapay Tatlandırıcılar ve Kanser: Hayvan Deneyleri Ne Gösteriyor?

Siklamat

1969 yılında siklamatın kansere neden olabileceği endişesiyle ABD’de kullanımı yasaklandı. Ancak daha sonra yapılan incelemeler siklamatın kansere neden olmadığı sonucuna vardı. Yine de siklamat ABD’de yeniden onaylanmadı (ancak birçok ülkede kullanımı serbesttir).

Sakkarin

Laboratuvar çalışmaları yüksek dozlarda sakkarinin sıçanlarda mesane kanserine yol açabileceğini göstermiştir. Bu nedenle 1981’de sakkarin ABD Ulusal Toksikoloji Programı tarafından “insanlarda kansere neden olması muhtemel maddeler” listesine eklendi. Ancak daha sonraki mekanizma çalışmaları (sakkarinin vücutta nasıl çalıştığını inceleyen araştırmalar) sıçanlarda kansere yol açan mekanizmaların insanlarda geçerli olmadığını gösterdi. Bu nedenle 2000 yılında sakkarin bu listeden çıkarıldı.

Aspartam

Aspartam son yıllarda daha detaylı incelenen tatlandırıcılardan biridir. 2023 yılında, Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) aspartamı “insanlar için muhtemel kanserojen” olarak sınıflandırmıştır.

Ancak aynı dönemde bir başka uzman grup olan Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) Ortak Komitesi, aspartamın normal dozlarda tüketildiğinde olumsuz bir etkiye yol açmadığını ve mevcut kabul edilebilir günlük alım seviyelerini değiştirmeye gerek olmadığını açıklamıştır. Ayrıca, aspartamın sindirim sırasında vücutta yaygın gıdalarda bulunan maddelere dönüştüğü ve kanser oluşumuna neden olacak bir mekanizma bulunmadığı belirtilmiştir.

ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ise IARC’nin değerlendirmesinde kullanılan çalışmalarda ciddi eksiklikler olduğunu belirterek aspartamın kansere yol açtığına dair bir kanıt bulunmadığı görüşünü korumaktadır.

Yapay Tatlandırıcılar ve Kanser: İnsanlarda Bağlantı Var mı?

Bilim insanları, yapay tatlandırıcıların insanlarda kansere yol açıp açmadığını anlamak için geniş çaplı çalışmalar yaptı. Bu çalışmalar (epidemiyolojik çalışmalar), büyük gruplardaki hastalık modellerini inceleyerek bazı ipuçları sağlayabilir. Ancak bu çalışmalar, doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi kurmak için yeterli değildir. Örneğin, yapay tatlandırıcı tüketen kişiler diğer yaşam alışkanlıklarında da farklılık gösterebilir ve bu farklar kanser riskini etkileyebilir.

Genel Olarak Yapay Tatlandırıcılar

Bazı çalışmalar yapay tatlandırıcılarla tatlandırılmış içeceklerin belirli kanser türleriyle bağlantılı olabileceğini öne sürerken, diğerleri böyle bir ilişki bulamamıştır. Örneğin:

• ABD’de menopoz sonrası kadınları kapsayan bir çalışmada, yapay tatlandırıcılı içecek tüketimi böbrek kanseri riskiyle bağlantılı bulundu. Ancak Avrupa’da sağlıklı yetişkinleri inceleyen bir başka çalışmada böyle bir ilişki bulunamadı.
• Fransa’da yapılan NutriNet-Santé Çalışması, en fazla yapay tatlandırıcı tüketen kişilerin kanser geliştirme riskinin biraz daha yüksek olduğunu gösterdi. Ayrıca, obeziteyle ilişkili kanser türleri açısından da bu kişilerin riski biraz daha yüksek bulundu. Ancak Avustralya’da yapılan bir başka çalışmada böyle bir ilişki tespit edilmedi.

Sakkarin

İnsanlarda yapılan araştırmalar, sakkarin kullanımının mesane kanseri ile net bir ilişki kurmamıştır. Bu bulgular, sakkarinin kanserojenler listesinden çıkarılmasına katkı sağlamıştır.

Aspartam

2023 yılında bir uluslararası uzman grubu, aspartamı “insanlar için muhtemel kanserojen” olarak sınıflandırdı. Bu sınıflandırma, karaciğer kanseriyle sınırlı (ama kesin olmayan) bağlantılara dayandırıldı. Ancak:

• ABD’de yapılan büyük bir araştırma, aspartam içeren içeceklerin lenfoma, lösemi veya beyin kanseri riskini artırmadığını gösterdi.
• NutriNet-Santé Çalışması, aspartam tüketiminin genel kanser, meme kanseri ve obeziteyle ilişkili kanser türleri riskini hafifçe artırabileceğini öne sürdü.

Sukraloz

Araştırmalar, sukraloz tüketiminin insanlarda kansere neden olduğunu gösteren bir kanıt bulamamıştır.

Acesulfam Potasyum (Ace-K)

NutriNet-Santé Çalışması, Ace-K tüketen kişilerin genel kanser riskinin hafifçe daha yüksek olabileceğini buldu. Ancak bu konuda başka çalışma yapılmamıştır.

Neotam ve Advantam

Neotam ve advantam aspartamdan türetilmiştir. Ancak, bu tatlandırıcıların insanlardaki kanser riskiyle ilişkisini inceleyen herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.

Referanslar:

https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/diet/artificial-sweeteners-fact-sheet